سوره
✨وَ جَاوَزْنَا بِبَنِی إِسْرَائِیلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلَىٰ قَوْمٍ یَعْکُفُونَ عَلَىٰ أَصْنَامٍ لَهُمْ ۚ قَالُوا یَا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا إِلَٰهًا کَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ ۚ قَالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ{138}
و بنی اسرائیل را از دریا گذراندیم تا به قومى برخوردند که بر پرستش بت‌هاى خویش پایبند بودند با دیدن این صحنه گفتند: اى موسى براى ما خدایى قرار بده همان گونه که براى اینان معبودها و بت‌هایى است. موسى گفت: به راستى شما گروهى نادان و جهالت پیشه هستید. (138)
✨إِنَّ هؤُلاءِ مُتَبَّرٌ ما هُمْ فِیهِ وَ باطِلٌ ما کانُوا یَعْمَلُونَ{139}
موسى گفت: همانا آنچه این قوم در آنند از کفر و شرک نابودشدنى است و آنچه انجام مى‌دهند باطل است. (139)
✨قالَ أَغَیْرَ اللهِ أَبْغِیکُمْ إِلهاً وَ هُوَ فَضَّلَکُمْ عَلَى الْعالَمِینَ{140}
گفت: آیا معبودى غیر خدا براى شما بجویم در حالى که او شما را بر مردم این زمانه برترى داده است؟!
⬅️ کلمه «مُتَبَّرٌ» از «تبار» به معناى هلاکت است. آنانکه یک عمر در سحر و جادو بودند با دیدن یک معجزه چنان مؤمن شدند که تهدیدهاى فرعون آنان را نلرزاند. ولى طرفداران حضرت موسى با دیدن آن‌همه معجزات و پس از پیروزى بر فرعون انحراف و بت پرستى قومى آنان را به انحراف کشید و تازه از حضرت موسى علیهالسلام نیز تقاضاى بت کردند.
⬅️ روزى یک یهودى به عنوان اعتراض به مسلمانان گفت: شما هنوز جنازه پیامبرتان را دفن نکرده بودید که با هم اختلاف کردید.
حضرت على علیه السلام در پاسخ فرمود: اختلاف ما در سخن پیامبر بود. نه در خودش و نه در خدا اما شما هنوز پایتان از آب دریا خشک نشده بود که از موسى تقاضاى بت کردید.
↲نهج البلاغه، حکمت 317
◽️نکتـــه‌ها
? پرستش حق یا باطل، در طول تاریخ بشر وجود داشته است. «یَعْکُفُونَ عَلى أَصْنامٍ لَهُمْ» در زمان حضرت موسى علیهالسلام نیز افرادى بت مى‌پرستیدند.
? محیط جبرآور نیست ولى تأثیرگذار هست «فَأَتَوْا عَلى قَوْمٍ» پس تا در اعتقاد و ایمان قوى نشده‌ایم از محیط و فرهنگ فاسد دورى کنیم زیرا گاهى مشاهده یک صحنه از فیلم، عکس، ماهواره و یا اجتماع چنان در انسان تأثیرگذار است که تمام زحمات تربیتى رهبران را متزلزل و خراب مى‌کند.
? گاهى انسان از مهم‌ترین نعمت‌ها غفلت ورزیده و نسبت به آنها ناسپاسى مى‌کند. «جاوَزْنا … اجْعَلْ لَنا»
? گاهى انسان به حدى کج اندیش مى‌شود که از رهبران الهى نیز درخواست ناروا مى‌کند. «یا مُوسَى اجْعَلْ لَنا إِلهاً»
? افراد و ملت‌ها، هر لحظه در معرض خطر انحرافند. «قالُوا یا مُوسَى»
? ایمان سطحى زودگذر است. «وَ جاوَزْنا … قالُوا … اجْعَلْ لَنا إِلهاً»
? بدتر از دشمنان آگاه خارجى و بیگانه دوستان نادانِ داخلى‌اند. «جاوَزْنا … قالُوا یا مُوسَى اجْعَلْ»
? تقاضاى مردم همیشه صحیح نیست و اکثریت و خواست آنان همه جا یک ارزش نیست. «قالُوا … اجْعَلْ لَنا إِلهاً»
? الگوپذیرى، تقلید و مدل برداری از خصلت‌هاى انسان است. «اجْعَلْ لَنا إِلهاً کَما لَهُمْ آلِهَةٌ»
? جهل، ریشه بت پرستی و بت پرستی عملى به دور از عقل است. «تَجْهَلُونَ» جهل در فرهنگ قرآن در برابر عقل قرار دارد نه علم یعنى به کار غیر عاقلانه جهل مى‌گویند.
? تقاضاى خداى محسوس (همچون بت) از پیامبر بزرگوارى همچون موسى‌نشانه جهل عمیق و ریشه‌دار است. «تَجْهَلُونَ»
? هم انحراف‌هاى فکرى از بین رفتنی است هم انحراف‌هاى عملى «مُتَبَّرٌ ما هُمْ فِیهِ وَ باطِلٌ ما کانُوا یَعْمَلُونَ» آرى پایان باطل نابودى است پس ظاهر آن ما را فریب ندهد.
? عبادت باید بر اساس تعقل و تشکر باشد. «أَ غَیْرَ اللهِ أَبْغِیکُمْ إِلهاً وَ هُوَ فَضَّلَکُمْ» خدا یافتنى است نه بافتنى «أَبْغِیکُمْ» و پرستش غیر خدا با عقل و روحیه سپاسگزارى ناسازگار است.