بامهدی ادرکنی

???

?آیا حضرت علی اکبر همسر و فرزندی داشت؟

✍️پاسخ:

✅دربارۀ این‌که حضرت علی اکبر(ع) همسر و فرزندی داشت یا خیر، دو نظر وجود دارد. برخی گفته‌اند که ایشان دارای فرزند نبود. اینان درباره همسر وی سخنی نگفته‌اند، اما بر اساس دلایلی؛ مانند این فراز از زیارت حضرت علی اکبر(ع): «…صلّى الله علیک یا أبا الحسن ثلاثا…»، می‌توان احتمال داد که ایشان فرزند داشت. البته با جست‌وجوهایی که انجام شد، نام و مشخصات دقیق همسر آن‌حضرت به دست نیامد.

?پدر گرامی حضرت علی اکبر(ع)[۱]، امام حسین(ع) و مادر محترمه‌اش لیلی، دختر ابو مرّة بن عروة بن مسعود ثقفی است.[۲]

◾️او از طایفه خوش نام و شریف بنی هاشم بود، که به پیامبر اسلام(ص)، حضرت فاطمه زهرا (س)، امیر مؤمنان علی بن ابی طالب(ع) و امام حسین(ع) نسبت دارد.

?علی اکبر(ع) در ماجرای عاشورا حضور فعال داشت و در تمام حالات در کنار پدرش امام حسین(ع) بود و با دشمنانش به سختی مبارزه می‌کرد. وی نخستین شهید بنی هاشم و آل ابی طالب در روز عاشورا بود.[۳]

◾️در بارۀ این‌که حضرت علی اکبر(ع) همسر و فرزندی داشته یا خیر، دو نظر وجود دارد:

?اول. برخی گفته‌اند که ایشان فرزند نداشت. اینان در باره همسر وی سخنی نگفته‌اند.[۴]

?دوم. بر اساس دلایلی که وجود دارد، گروهی دیگر وجود زن و فرزند را برای آن‌جناب ثابت کرده‌اند. و برخی از این دلایل اینان عبارت است از:

◾️در زیارتی که ابوحمزه ثمالی از امام صادق(ع) دربارۀ حضرت علی اکبر(ع) نقل کرده، عباراتی وجود دارد که نشان دهنده این است که علی اکبر(ع) دارای فرزند بود؛ مانند این فراز: 

?«…صلّى الله علیک یا أبا الحسن ثلاثا…».[۵] و یا: «صلى الله علیک و على عترتک و أهل بیتک و آبائک و أبنائک و أمهاتک الأخیار الأبرار الذین أذهب الله عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا»؛ که در این زمینه باید گفت: گرچه فراز اول را به تنهایی نمی‌توان دلیل قانع کننده‌ای برای اثبات وجود فرزندی برای ایشان دانست، اما فراز دوم قطعا نشانگر آن است که حضرت علی اکبر(ع) دارای خانواده و فرزندانی بود؛ زیرا کلمۀ «ابنائک» جمع است و نیز کلمۀ «عترتک» که عترت هرکسی ذرّیه و فرزندان او محسوب می‌شود.

◾️بزنطى می‌گوید: از حضرت امام رضا(ع) پرسیدم: آیا کسی می‌تواند(جایز است) با ام ولد(کنیز) پدر خانمش، ازدواج کند؟ حضرت فرمود: اشکال ندارد. گفتم: از پدرت شنیدم که فرمود امام سجاد(ع) علاوه بر ازدواج با دختر امام حسن(ع) با ام ولد (کنیز صاحب فرزند) ایشان نیز ازدواج کرد… .امام در پاسخ فرمود: 

◾️این‌طور که گفتى نیست؛ امام سجاد(ع) با دختر امام حسن(ع) ازدواج کرد و نیز با ام ولد (کنیزِ صاحب فرزند) برادرش على بن الحسین که در کربلا کشته شد، نیز ازدواج نمود.[۶]

?از جهت سندی، شخصیت‌های موجود در سند این روایت ثقه هستند[۷] و از لحاظ محتوا این روایت نشانگر آن است که حضرت علی اکبر(ع) فرزندی از یک کنیز داشت.

◾️پس، طبق بیان فوق، حضرت علی اکبر(ع) دارای همسر و فرزند بود، امّا با تحقیقی که انجام شد به نام و مشخصات دقیق همسر آن‌حضرت دست نیافتیم.

?پی نوشت:

[۱]. برای آگاهی از تاریخ ولادت حضرت علی اکبر(ع)، ر. ک: «تاریخ ولادت حضرت علی اکبر(ع)»، سؤال ۵۶۶۰ (سایت: ۵۸۸۹).

[۲]. طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج ۵، ص ۴۴۶، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷/۱۹۶۷؛ یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۲۴۶ و ۲۴۷، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

[۳]. الاعلام، ج ۴، ص ۲۷۷؛ بلاذری، أحمد بن یحیى بن جابر، انساب الاشراف، ج ۳، ص ۲۰۰، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق؛ تاریخ الطبری، ج ۵، ص ۴۴۶؛ کوفی، أبو محمد أحمد بن اعثم‏، الفتوح، ج ۵، ص ۱۱۵ (پاورقی)، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.

[۴]. تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۲۴۶؛ مقریزی، تقى الدین أحمد بن على‏، إمتاع الأسماع، ج ۵، ص ۳۶۵، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق؛ تاریخ الطبری، ج ۱۱، ص ۵۲۰؛ هاشمی بصری، محمد بن سعد بن منیع‏، الطبقات الکبری، ج ۵، ص ۱۶۳، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق؛ اصفهانی، ابو الفرج على بن الحسین‏، مقاتل الطالبیین، ص ۸۶، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

[۵]. ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، ص ۲۴۰، نجف، مرتضویه، ۱۳۵۶ق.

[۶]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۱۶۳ و ۱۶۴، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.

[۷]. در سند این روایت، ابن عیسی معروف به ابی عقیل عمانی و بزنطی قرار دارند که هر دو ثقه هستند و به روایاتشان اعتماد می‌شود. (ابن أبی عقیل العمانی، الحسن بن علی بن أبی عقیل الحذّاء، حیاة ابن ابی عقیل و فقهه، ص ۱۸، قم، مرکز معجم فقهی‏، چاپ اول، ۱۴۱۳ق؛ طوسی، أبو جعفر محمد بن الحسن،‏ الفهرست، ص ۵۴ و ۱۹۴، نجف اشرف، المکتبة الرضویة؛ خوئی، سید أبو القاسم، ‏معجم رجال الحدیث، ج ۶، ص ۲۵

??? ✍️خداوند متعال در درون انسان‌ها عقل و نفس قرار داده است، به طور طبیعی این دو امر با یکدیگر در تضاد هستند، بدون تردید آن‌چه که نفس می‌گوید و می‌خواهد، مادامی که مهار نشده و در اختیار عقل قرار نگرفته غیر از آن چیزی است که عقل می‌گوید. هر کدام از این دو جنود و سپاهیانی دارند که با آن‌ها به نبرد می‌پردازند. مثلاً جنود عقل؛ علم انسان، دانش انسان، دانستنی‌های انسان، اعتقادات انسان، این‌ها همه جنود عقل هستند. جنود نفس هم مشتهیات نفس است. لذّات مادی، مقام، شهرت، لذّات جنسی، خوراکی‌ها، این‌ها جنود نفس هستند. این تضاد در درون انسان منجر به یک نبرد درونی می‌شود، گاهی غلبه با نفس است و گاهی غلبه با عقل است. ?اگر نفس غالب شود نفس می‌شود مُطاع و دست و پا و چشم و گوش انسان مطیع می‌شود ، نفس مطاع می‌شود. قرآن مجید در همین رابطه می‌فرماید که نفس گاهی مطاع می‌شود: ?«أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ[۲] أَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ أَفَأَنْتَ تَکُونُ عَلَیْهِ وَکیلاً» [۳] معبود برخی از افراد، هوای نفس آن‌ها است اما برخی هم عقل را حاکم می‌کنند. ?شعری که از مرحوم شیخ بهائیu در صمدیه در بابی که بیان می‌کندگاهی مضاف از مضاف‌الیه کسب تذکیر می‌کند و گاهی کسب تأنیث می‌کند، آمده است، که إنارة العقل که اضافه شده إناره به عقل، إنارة العقل مکسوف بطوع الهوى.[۴] نور عقل با اطاعت از هوی کسوف پیدا می‌کند یعنی خاموش می‌شود و عقل کارایی خود را از دست می‌دهد.